کشور ایران بزرگترین تولیدکننده زرشک در دنیا است، که در این میان استان خراسان و شهرستان قائنات با در اختیار داشتن نزدیک به ۹۷ درصد از اراضی زیرکشت این محصول، تولید ۹۵ درصد از زرشک دنیا را در اختیار دارند. در تمام قسمت هاي اين گياه آلكالوئيدهاي بربرين (Berberine)، اكسياكانتين (Oxyaconthine)، بربامين (Berbamine) وجود دارد . مقدر آلكالوئيد در پوست ريشه زرشك بيشتر از قسمت هاي ديگر اين گياه است .

ترکیبات زرشک

ميوه زرشك داراي حدود 4% مواد قندي ، 65 اسيد ماليك و اسيد تارتاريك و مقاديری صمغ مي‌باشد .

زرشک در طب سنتی

زرشک دارای مزاج سرد و خشک است و مصلح‌های آن عبارتند از: میخک، شکرسرخ و شیرینی‌های طبیعی می‌باشد. زرشک تسکین دهنده صفرا و خون و تشنگی و حرارت معده و کبد، تقویت‌کننده قلب و کبد و معده گرم می‌باشد. به تنهایی یا با مواد گرم مانند دارچین و عسل و … برای تقویت کبد سرد و تر و بازکردن انسداد مجاری کبدی و سردی احشا مفید است. مصرف زیاد آن برای سرد مزاجان بلغمی و سوداوی مضر است (1).

زرشک در مقالات علمی

خواص میکروب کشی

بسیاری از مطالعات نشان داده‌اند که بربرین موجود در زرشک عملکرد ضد میکروبی علیه بسیاری از باکتری ها، ویروس ها، انگل ها و… دارد. این کار از طریق جلوگیری از اتصال این عوامل بیماری زا به سلول‌های بدن صورت می‌گیرد و در نتیجه آن زرشک در جلوگیری از عفونت‌های سینه، روده و مجاری ادراری بسیار موثر است. علاوه بر این خاصیت ضد میکروبی، زرشک می‌تواند در سم زدایی و فرآیند های مختلف از جمله کاهش وزن موثر باشد (2, 3).

تنظیم قند خون و مبارزه با دیابت نوع

مطالعات نشان داده‌اند که بربرین زرشک می‌تو‌اند به اندازه دارو مت‌فورمین در درمان دیابت موثر باشد. زرشک می‌تواند قند ناشتا و تست هموگلوبین A1c را که میانگین قند خون 3 ماهه است را کاهش بدهد (4).

کاهش سطح کلسترول و چربی خون

تحقیقات نشان داده که زرشک می‌تواند LDL کلسترول خون (کلسترول بد) را به میزان 20 درصد کاهش داده، که این اثر در افراد دیابتی علاوه بر تنظیم قند خون انجام می‌شود. بسیاری از داروهای دیابتی این اثرات را توام با هم ندارند. بربرین زرشک می‌تواند چربی خون (تری‌گلیسرید) را تا 40 درصد و کلسترول تام سرم را تا 18 درصد کاهش دهد. علاوه بر این ویژگی های مفید زرشک در کاهش فشار خون و چربی سوزی و کاهش وزن هم نقش دارد (5).

نقش حمایتی در بیماری های قلبی عروقی

مصرف زرشک در کنار داروهای روتین بیماران نارسایی احتقانی قلبی باعث افزایش کیفیت زندگی در این افراد، عملکرد قلب و کاهش مرگ میر بیماران می شود. مطالعات نیز نشان داده‌اند که زرشک در درمان آریتمی ضربان قلب و نارسایی قلبی نقش دارد. باید بدانیم که زرشک با کاهش کلسترول، فشارخون و قند خون که همگی از عوامل خطر بیماری‌های قلبی عروقی هستند، می‌تواند نقش پیشگیری کننده نیز داشته باشد (6).

نقش حمایتی در سلامت مغز و روان

بربرین زرشک می‌تواند از طریق خاصیت آنتی اکسیدانی خود در کاهش صدمات اکسیدانی به بیومولکول‌های مغز،کاهش تجذیه مولکول‌های موثر در حافظه، کاهش مولکول‌های پروتئینی تداخل کننده در حافظه و کاهش چربی خون که باعث کاهش خون رسانی به مغز می‌شود، در سلامت مغز و روان و حافظه نقش ایفا کند. این نقش‌ها نشان دهنده این است که زرشک دارای خواص ضد آلزایمری نیز می باشد (7-13).

فواید دیگر

علاوه بر این بسیاری از تحقیقات علمی ثابت کرده‌اند که زرشک می تواند در افزایش استحکام استخوان‌ها و محافظت از غضروف‌ها، کاهش آسیب به سلول های مغزی و کاهش گسترش سلول‌های سرطانی نقش داشته باشد.

مشاوره در واتساپ

دریافت رژیم ویژه

منابع علمی:

1. ،کردافشاری غ, کناری حم, اسماعیلی سس. کتاب تغذیه در طب ایرانی، اسلامی: نسل نیکان; ۱۳۹۲.
2. Stermitz FR, Lorenz P, Tawara JN, Zenewicz LA, Lewis K. Synergy in a medicinal plant: antimicrobial action of berberine potentiated by 5′-methoxyhydnocarpin, a multidrug pump inhibitor. Proceedings of the National Academy of Sciences. 2000;97(4):1433-7.
3. Sun D, Courtney HS, Beachey EH. Berberine sulfate blocks adherence of Streptococcus pyogenes to epithelial cells, fibronectin, and hexadecane. Antimicrobial agents and chemotherapy. 1988;32(9):1370-4.
4. Wei W, Zhao H, Wang A, Sui M, Liang K, Deng H, et al. A clinical study on the short-term effect of berberine in comparison to metformin on the metabolic characteristics of women with polycystic ovary syndrome. European journal of endocrinology. 2012;166(1):99-105.
5. Zhang Y, Li X, Zou D, Liu W, Yang J, Zhu N, et al. Treatment of Type 2 Diabetes and Dyslipidemia with the Natural Plant Alkaloid Berberine. The Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism. 2008;93(7):2559-65.
6. Lau CW, Yao XQ, Chen ZY, Ko WH, Huang Y. Cardiovascular actions of berberine. Cardiovascular drug reviews. 2001;19(3):234-44.
7. Ji H-F, Shen L. Berberine: a potential multipotent natural product to combat Alzheimer’s disease. Molecules. 2011;16(8):6732-40.
8. Asai M, Iwata N, Yoshikawa A, Aizaki Y, Ishiura S, Saido TC, et al. Berberine alters the processing of Alzheimer’s amyloid precursor protein to decrease Aβ secretion. Biochemical and biophysical research communications. 2007;352(2):498-502.
9. Zhu F, Qian C. Berberine chloride can ameliorate the spatial memory impairment and increase the expression of interleukin-1beta and inducible nitric oxide synthase in the rat model of Alzheimer’s disease. BMC neuroscience. 2006;7(1):78.
10. Li B, Zhu W, Chen K. Advances in the study of berberine and its derivatives. Yao xue xue bao= Acta pharmaceutica Sinica. 2008;43(8):773-87.
11. Zhang J, Yang J-Q, He B-C, Zhou Q-X, Yu H-R, Tang Y, et al. Berberine and total base from rhizoma coptis chinensis attenuate brain injury in an aluminum-induced rat model of neurodegenerative disease. Saudi medical journal. 2009;30(6):760-6.
12. Ye M, Fu S, Pi R, He F. Neuropharmacological and pharmacokinetic properties of berberine: a review of recent research. Journal of Pharmacy and Pharmacology. 2009;61(7):831-7.
13. Jung HA, Min B-S, Yokozawa T, Lee J-H, Kim YS, Choi JS. Anti-Alzheimer and antioxidant activities of Coptidis Rhizoma alkaloids. Biological and Pharmaceutical Bulletin. 2009;32(8):1433-8.